Mattia Preti – Partia tryktraka
Pokaz obrazu w ramach cyklu Arcydzieła na Zamku
27 czerwca–1 października 2023
Galeria Arcydzieł
Wśród dzieł malarskich prezentowanych stale i czasowo w Zamku Królewskim w Warszawie sztuka włoska zajmuje miejsce szczególne. Trudno się temu dziwić, to właśnie Italia bowiem jako ośrodek sztuki w okresie renesansu i baroku promieniowała najmocniej. Każdy z prezentowanych na ekspozycji obrazów rzuca jednak własny, unikatowy blask. Nie inaczej jest w przypadku nowego nabytku do zamkowej kolekcji – nastrojowej i bogatej w głęboką symboliczną wymowę Partii tryktraka Matii Pretiego, jednego z najważniejszych kontynuatorów stylu wypracowanego przez Caravaggia.
Partia tryktraka to perełka barokowego malarstwa, obraz, który od pierwszego spojrzenia przykuwa i zatrzymuje uwagę widza. Widzimy na nim trzy wydobyte z ciemności snopem światła postaci: kobietę, chłopca i starszego mężczyznę. Siedzą oni przy stole, na którym rozłożona jest plansza tryktraka, jednej z najstarszych gier planszowych.
Pochodzący z południa Włoch Mattia Preti (ur. 24 lutego 1613 w Tavernie, zm. 3 stycznia 1699 w Valletcie) posłużył się tu stosunkowo ograniczoną gamą barwną, w której dominują brązy, czerń i biel. Zaledwie w kilku miejscach daje się zauważyć błękit, żółć i czerwień. By uczytelnić treść przedstawienia i skierować wzrok widza na kluczowe partie dzieła, całość kompozycji artysta wpisał w formę trójkąta, którego podstawę stanowi dolna krawędź płótna. Zabiegi te świadczą o wysokich umiejętnościach Pretiego, który w momencie tworzenia obrazu kształcił się od blisko dwóch lat w słynnej Akademii Świętego Łukasza w Rzymie.
Styl malarski reprezentowany przez Pretiego, bazujący na ostrym światłocieniu, realizmie i teatralnej kompozycji, ukształtował się przede wszystkim pod wpływem twórczości Michelangela Merisiego, zwanego Carvaggiem.
Analiza poszczególnych elementów dzieła wskazuje, że Partia tryktraka nie jest sceną rodzajową, a więc realistycznym odwzorowaniem autentycznego wydarzenia, tylko przedstawieniem alegorycznym, niosącym uniwersalną refleksję natury egzystencjalnej i moralnej.
Zgromadzone przy stole postaci reprezentują trzy etapy życia: młodość, wiek dojrzały i starość. Symboliczną wymowę dzieła podkreśla umieszczenie ich w nieokreślonym miejscu i czasie oraz stroje przynależące do różnych epok. Zbroja starca wykonana jest w stylu zbroi mediolańskich 2. poł. XV w., a suknia i czepiec kobiety nawiązują do niemieckich ubiorów z lat 20. XVI w. Tylko strój młodzieńca wydaje się związany z czasem powstania płótna.
Prowadzona gra to alegoria życia, które podlega prawu przypadku, tak jak rzucane na planszę kości. Jednak nieprzewidywalne kaprysy losu mogą zostać przezwyciężone, jeśli rozgrywka prowadzona jest w sposób umiejętny.
Pokaz dostępny w ramach biletu do Galerii Arcydzieł
